|
ORTAK TURKCEYE DOGRU
RAŞİD BEYİN "VEFA"sı
90 il evvel türk esgerlerinin Bakını ve Azerbaycanı
qetliamdan xilas etmesine hesr olunmuş yeni bir belgesel
çekilmişdir.
Belgesel keçdiyimiz günlerde Türkiye Böyük Elçiliyinde
nümayiş etdirildi. Bu elametdar günde Enver Paşanın nevesi
de filmin nümayişi vaxtı seyrçilerin arasında idi.
Belgeselin, senedli filmin adı VEFA.
Eslinde bu ad indiki meqamda bir az potetik seslenir, ona
göre ki, artıq münasibetlerimizin bu qeder can çekişinden
görünür ki, bizimki vefadan keçib. Dünyanın işleri qarışıb,
bu qarışıqlığın içinde sevimli Türkiye ortalıqda ve
ister-istemez tarixin tekerini geriye döndermek isteyenler
var. Bu cür meqamlarda işlerin hara varacağı belli olmur.
Bele olduğu halda insanın içini qerib bir çekingen duyğu
alır: ne olacaq bu memleketin halı - daha doğrusu, bu
memleketlerin halı - TÜRKİYENİN ve AZERBAYCANIN. Kimse deqiq
proqnoz vere bilmez ve insanın da içinde çox qeribə
hissler artıq öz işini görmekdedir. Baş verenler
qezetlerimizin çoxunda çox da merhemetle qarşılanmır ve daha
keskin yazılar da göze deyir. Bunun ucbatından iki ölkenin
baş siyasileri görüşür, aralarında ne söhbetler gedir, bunu
onların özleri bilirler. Amma görünen bu ki, dünyanın suları
artıq bulanmağa doğru gedir, şayet bir az edebi desek.
Bizim fikrimiz içimizin sesidir, bunu kimseye diqte etmek
bizim işimiz deyil. Biz bu qorxunu daha derinden yaşamış bir
neslin insanlarıyıq ve her zaman biri-birimizden bir çox
şeyler umsaq da, bizler, yeni azeri türkleri bu vefasızlığın
başında hemişe birinci olmuşuq. Bu menim şexsi fikrimdir.
Bunu açıb ağartmağa heç bir iddiam yox. Bu bir Azerbaycan
vetendaşı olan türkün içinin rahatsızlığı kimi başa
düşülmelidir. Vefasızlıq hardan qanaqlanır, bunu da başa
düşmek bir o qeder çetin deyil.
Bu belgeselin yaradıcıları da mehz bu vefasızlığı yox
sayaraq, bu iki milletin arasında olan VEFA duyğusunu
araşdırmaq iddiasıyla yola çıxıblar. Çox da böyük olmayan
bir memleketin en ucqar yerlerine bele gedib çıxır ve
bitde-bitde 90 il bundan qabaq buralarda neler baş verdiyini
didik-didik ederek bir çox heqiqetleri ortaya çıxarmaq
istemişler ve bu araşdırmalarda da bezen kederli meqamlar
üze çıxmışdır. Bu kederli meqamlar lentin sürüşken vadisinde
eski foto ve canlı kadrların gösterimiyle bize çatdırılmaq
istenmişdir.
Tebii ki, bizim nesil üçün bu lentlerdeki ehvalatlar, bir
zamanlar baş verenler heç de namelum detallar deyil. İndiki
tarixçilerimiz de, bundan qabaqkılar da buralarda neler baş
verdiyini gözel bilir. Amma biz bu memleketin son nesli
deyilik, bizden sonra gelenler olacaq. İndi bizim ekranda
gördüklerimiz zaman gelecek öz tarixiliyini itirmemek üçün
bu lentlerde saxlanacaq. Belgeselin yaradıcıları da mence,
bu arzunun ardınca gederek daha çox senedliliye ve senedli
danışıqlara meyl etmiş, temiz bir senedli film ortaya
qoymuşlar. Şexsen mene qalsa, men bu eseri çox temiz, heqiqi
bir senedli belgesel lent kimi qebul ederdim ve bunu açıq
söylerdim ki, ekranda gösterilen ve danışılan her şey artıq
bizim yaşanmış tariximizdir. Bunlar çoxumuza melumdur,
bellidir. Bes o zaman neden yeniden bu hadiselere qayıdılır
ve neden mehz bu günlerde qayıdılır? Sen deme, bir yubiley
var ortada, doxsan il önce bu lentdeki hadiseler baş vermiş.
Ve hemin hadiseleri özünde eks etdiren senedler bizim ve
Türkiyenin bir çox arxivlerinde qalmış ve yeniden işıq üzü
görmek üçün bizlere teqdim edilmişdir.
Tebii ki, senedli film senedli filmdir ve biz bu güne
qeder tarixi bütün çılpaqlığı ile gösteren senedli filmleri
az görmemişik. Bu filmlerde adeten tarixi faktlara itaet
daha qabarıq olur. Neinki yaradıcı texeyyüle. Ve bütün
bunları biz eynen bu belgeselde de görürük. Hemen deyim: bu
o demek deyil ki, bu belgesel yaradıcı ve fantastik
yanaşmadan kasıbdır.
Bu iki qütbün istiqametinde aparılan araşdırmada daha
yaradıcı bir iş ortaya qoymaq üçün güman ki, daha başqa
yollar aramaq olardı. Buna baxmayaraq, filmin bizimce
ssenari yazarı ve rejissoru Raşid Demirtaş beyefendi ve
kameraman Veysel Baban da men bilen bu istiqametde geden
araşdırmalarında bezen buna müveffeq olmuş, bezen de
tarixilik fantaziyanı üstelemiş ve bu tarixilik bir çox
türkoloq ve daha sanballı tarixçiler: meselen, Mehmet Rıhtım
kimi uzmanların diliyle bize teqdim edilmişdir. Amma bu
teqdimatın özünde de sıxıntı olduğu diqqeti çekir. Yeni
danışıqların hamısı eyni nöqteden lente alınmış, eyni ortamı
xatırlatdığından tamaşaçını az da olsa darıxdırır ve bunu
görmemek de içden bele deyil.
Men bu yaradıcı kollektivi bilirem ve onların yaradıcılıq
potensialına da beledem. Amma bu tarixi belgeselin kimin
terefinden sifariş olunduğunu bilmirem. Ve bu sifarişin
neleri öz içine alacağı gösterişi olub-olmadığını da
bilmirem.
Baxın, bu belgeselin mene göre zeif tereflerini
araşdırmaq niyyetinden uzağam, amma men bilen daha ifadeli
bir belgesel çekmek üçün bu yaradıcı heyetin imkanları olmuş
ve neden mehz defelerle gördüyümüz kadrlar ve bize belli
fikirler yeniden ekrana daşınmış, bunu tebii ki, yaradıcı
heyet daha deqiq bilir.
Kimsenin xetrine toxunmaq istemezdim ve tekrar edirem: bu
yaradıcı heyet mene çox doğmadır ve men onların imkanlarının
mehz bu filmde tam açılmadığını hiss edirem.
Filmin gösteriminden qabaq çıxış eden ssenari müellifi ve
rejissor Raşid bey Demirtaşın danışdıqları mene daha çox
tesir etdi. İnanın ki, onun danışdıqları insanın içini
titredirdi. Bu menim şexsi düşüncemdir ve Raşid beyin
sesinin tonu bir az poetik desek o günkü havanın içinden
keder yağmuru kimi axmaqdaydı.
Belgeseldeki en böyük uğur mence, tarixi metnin içindeki
kadrları müşayiet eden oxunuşudur. Bu sesin sahibinin neçe
yaşı olduğunu bilmesem de, mehz lentin havasına ve lentde
görüntülenen hadiselerin axarını ifade etmek baxımından
ayrıcalıq teşkil edir. Belgeselin uğurlu alınmasında bu
sesin çox böyük bir anlamı olduğu ortada. Senedli filmin
içinden axan ağır havanı ustalıqla tutan ve yaşayan NAZİM
BEY OKTARIN sesindeki doğal keder insanın içindeki en
kederli nöqteleri üze çıxarır ve bu sesin müşayietiyle daha
uzaqlara gedirsen ve sesin içine oturduğunu da başa
düşürsen. Bu sesle birlikde lente hopmuş vefa havasıyla
hadiselerin içine girirsen ve olanları tekrar-tekrar
yaşayırsan. Onu da qeyd etmeliyem ki, ilk belgesel deyil ki,
Nazim Oktar belece çox yapışıqlı bir sesle ve ustalıqla
metni söyleyir. Eyni yaradıcı kollektivin çekdiyi bir çox
belgeseli de Nazim Oktar seslendirmişdir. Ve bizim
teleşirketlerin bu gözel ses ve dikte sahibine diqqetini
esirgememesini meslehet görerdik. Nazim Oktar uzaqda deyil,
bizim şeherimizde, bizim yanı-başımızdadır.
En sonda
VEFA nöqtesinden baxdığımızda men bir şeyi de qeyd
etmeliyem: çox maraqlıdır ki, bu filmin gösteriminden sonra
men bizim aparıcı qezetlerimizde ve saytlarımzda bir kelme
de olsun yazıya rast gelmedim. Bunu yalnız men baxdığım bir
sıra qezetler üçün deye bilerem.
Nece de olsa bu meni bir az da olsa incitdi. İster uğurlu,
ister uğursuz, ister normal, ister qeyri-normal bir eserin
yaranışı böyük zehmet ve böyük bir hövsele isteyir.
Özellikle bu tipden olan belgeseller, senedli filmler. Böyük
bir zehmetle yaranan VEFA belgeseline bizim yazar-cizer
camiemizin bu soyuq münasibeti bizim vefamızın
göstericisidir.
atofig@hotmail.com
www.tofigabdin@ws.tc
SAYFA
BAŞI
Yazarın
diğer
yazıları:
 ВİDA
ÖNCƏSİ YENİ BİR KİTAB
ABDULHAMİT
BEYİN VEDA BORCU!
İRAN
TÜRKLERİNE HAYKIRAN ŞAİR
İstanbul’da
BENİ HEP ALDATTILAR...
Oğlum
Metin için
Gurbette
Bir Kırık
Ses
İstanbul’da
Rus abuhavası...Kişisel düşünceler (1)
BİR
YAZI ÜSTÜNE
İLGİNÇ
ARAŞTIRMA
SAYFA
BAŞI
SAYFA
BASI
| 
